Parada (Porada) Paweł (ok. 1819 – po 1864), włościanin, uczestnik powstania 1863 r., oficer. Ur. najprawdopodobniej we wsi Branew w Ordynacji Zamoyskiej, gdzie posiadał ponad 21-morgowe gospodarstwo, objęte obowiązującym w ordynacji oczynszowaniem. W pamiętnikach i literaturze rozpowszechnione jest błędne mniemanie, że pochodził z Godziszowa i był tam sołtysem. Podobno za sprawą któregoś z Zamoyskich ukończył cztery klasy szkoły w Szczebrzeszynie. Ogromnego wzrostu, już w pierwszych dniach powstania czynny był jako organizator i dowódca oddziału kosynierów, złożonego z ponad 20 chłopów i mieszczan ordynackich, z czasem jeszcze liczniejszego. Dn. 19 V 1863 pod Tyszowcami wsparł połączone oddziały Jana Czerwińskiego i Marcina Borelowskiego (Lelewela), zmusił Rosjan do odwrotu i zapewnił stronie polskiej zwycięstwo. W końcu lipca 1863 P. przyłączył się ze swymi kosynierami do oddziału Tomasza Wierzbickiego, a następnie M. Lelewela-Borelowskiego. W oddziałach tych P., w stopniu porucznika, wg niektórych pamiętnikarzy – majora, dowodził kosynierami. Uczestniczył w bitwie pod Żyrzynem, gdzie miał przejąć znaczną sumę pieniędzy ze zdobytej poczty. Po bitwie pod Fajsławicami powrócił do domu. Tam 4 VI 1864 został aresztowany, a 14 VIII 1864 skazano go na 8 lat ciężkich robót w jednej z twierdz Syberii oraz konfiskatę mienia. P. osadzony tymczasowo w więzieniu na Zamku w Lublinie, uciekł stamtąd wraz z Władysławem Lewandowskim i Józefem Wróblewskim 28 IX 1864 i przedostał się do Galicji. Władze rządowe podejrzewały jednak, że z czasem P. powrócił i ukrywał się w stronach rodzinnych. Gospodarstwem rolnym w czasie jego nieobecności zajmowała się żona Katarzyna, z którą miał prawdopodobnie czworo dzieci. Data śmierci P-y nie jest znana.
Bender R., Reforma czynszowa w Ordynacji Zamoyskiej 1833–1864, L. 1969 s. 210; tenże, Zaburzenia, spiski i konspiracje niepodległościowe w Ordynacji Zamoyskiej w okresie międzypowstaniowym (1833–1863), „Biul. Lub. Tow. Nauk.”, Human. Vol. 19: 1977 nr 1 s. 58; Halicz E., Kwestia chłopska w Królestwie Polskim w dobie powstania styczniowego, W. 1955; Kieniewicz S., Sprawa włościańska w powstaniu styczniowym, Wr. 1953; Kukiel M., Dzieje Polski porozbiorowe 1795–1921, Londyn 1963; Wiśniewski S., Zamojszczyzna w powstaniach narodowych, w: Zamość i Zamojszczyzna w dziejach i kulturze polskiej, Zamość 1969 s. 248–9; Zieliński S., Bitwy i potyczki 1863–1864, Rapperswil 1913; – Brykczyński S., Moje wspomnienia. Rok 1863, W. 1960 s. 15–22; Prasa tajna z lat 1861–1864, Cz. I, Wr. 1966; Rayski J. N., Kosynierzy zamojscy, „Słowo Zamojskie” 1930 nr 3; tenże, Społem i zgodą. Kartka z powstania styczniowego, Kr. 1913; – WAP w L.: Arch. Ordynacji Zamoyskiej, vol. 2543, 7907–7908, Kancelaria Gubernatora Lubelskiego, 1866 vol. 105, 1868 vol. 143, Rząd Gubernialny Lubelski, Wydz. Adm. vol. 1640–1642, Tabele likwidacyjne, vol. 1062.
Ryszard Bender